Wijsgerige Jaargang 2023-24: Op reis door de wereldfilosofie
Het Westen en de Westerse filosofie
Favoriet citaat:
"Een niet onderzocht leven is geen mensenleven."
Socrates
Inleidend
We beginnen onze reis door de wereldfilosofie in het westen, daar waar de filosofie is begonnen, in het oude Griekenland. Onze reis begint bij het begin van 'de filosofie'. Van daaruit begin je ook zelf met filosoferen wanneer we zoeken naar de bron. De oorsprong vinden we in de geschiedenis, de bron in ons zelf. De Wijsgerige Jaargang legt de relatie tussen de ontwikkeling van de (wereld-) filosofie en persoonlijke groei. Zo wordt dit een persoonlijke reis door de geschiedenis van de Wereldfilosofie ...
1] De pre-socraten en het begin van de filosofie
We beginnen bij het begin, met de eerste filosofen. Waar en hoe is ‘filosofie’ ontstaan en wat betekent dat woord eigenlijk? We maken een begin vanuit een filosofisch kunstwerk en we vinden de oorsprong bij 'de pre-socraten: zij die vooraf gingen aan Socrates. Waarom worden zij zo genoemd? Wat deden zij? Over de oorspronkelijke filosofische methode en hoe je daarmee zelf kunt beginnen te filosoferen.
2] Socrates en Plato, meesters van het filosoferen en de filosofie
Het onderscheid tussen wat werkelijk is en niet, is een van de meest centrale thema's in de filosofie en het speelt ongetwijfeld ook een rol in ons eigen leven. Hoe dit onderscheid te maken en op grond van wat? Socrates laat ons zien hoe dit kan op persoonlijk niveau; Plato geeft inzicht in het algemene en abstracte. Tussen deze polen beweegt zich het filosofische denken. Samen laten ze zien hoe we hierin een filosofische houding kunnen ontwikkelen.
3] Aristoteles en de Hellenistische filosofie
Met de veroveringstochten van Alexander de Grote worden de grenzen van 'de bekende wereld' uitgebreid. De Griekse cultuur verspreidt zich. Met Alexander reizen filosofen mee die kennismaken met andere ideeën aangaande 'het goede leven': de relatie tussen filosofie en onze manier van leven. Aristoteles brengt het een en ander in kaart. De Hellenistische filosofen werken dit verder uit. Over de Stoa, de Epicuristen, over cynici en sceptici.
4] Rome en de Middeleeuwse filosofie
We komen in een tijd waarin Rome het centrum vormt van onze klassieke wereld. Centraal staat hier de leer van de Romeinse Stoa. Wat betekent het om stoïcijns in het leven te staan? We bespreken het leven en werk van keizers, soldaten en slaven. In de Middeleeuwen staat de filosofie in dienst van het geloof. De filosofische methode is erg interessant: we bespreken de scholastiek. We zien een splitsing (dualisme) in de filosofie die ook in andere culturen een grote rol speelt en terug te brengen valt tot het onderscheid tussen gevoel en verstand.
5] De Renaissance en de Verlichting
Oude antieke ideeën en waarden worden herontdekt. Wat houdt dat in? We laten ons leiden door de Montaigne in zijn overdenkingen t.a.v. leven en dood en volgen deze sporen t/m Descartes, waar lichaam en ziel zich lijken te scheiden in zijn invloedrijke dualisme. We maken kennis met zijn 'Meditaties', zijn twijfelmethode en zijn nog altijd goed toepasbare 'denk- en leefregels’. De eeuw van de verlichting geeft een nog steeds bepalend ideaaltype voor de 'westerse' samenleving. Kant laat zien hoe dit vorm heeft gekregen met de Copernicaanse wending in de filosofie: ‘de moderne tijd’ begint.
6] De 19e eeuw: opkomst en ondergang van de grote systemen
In de 19e eeuw verkrijgt dit alles een uitgewogen vorm in het werk van Arthur Schopenhauer, filosoof voor kunstenaars. Tevens is hij een van de eerste denkers die het belang inziet van het het Oosterse denken en m.n. van het boeddhisme. Zijn leerling Nietzsche, de "filosoof met de hamer" proclameert de ondergang van de klassieke filosofie. Over het nihilisme, de wil tot macht en de eeuwige wederkeer.
7] Europa in de 20e eeuw: het postmodernisme en het einde van de filosofie
In de 20e eeuw komt een einde aan al deze 'grote verhalen'. Ons denken wordt post-modern. Wat houdt dit in? Wat betekent dit voor ons? We bespreken een aantal post-moderne filosofen en hun inzichten en we bespreken een aantal kunstwerken die deze filosofie illustreren. Of, zoals Wittgenstein zou zeggen: ze tonen wat niet gezegd kan worden.
8] De 21e eeuw: de toekomst van de filosofie
Onze eigen Erasmus wist het al: Ego mundi civis: ik ben een burger van de wereld. De 21e eeuw laat het ontstaan en de opkomst zien van een kosmopolitische filosofie. We komen tot een eerste duiding van de filosofie als wereldfilosofie: de Indiase, Chinese, Boeddhistische en Islamitische filosofie in een omvattend perspectief. Filosofie als hermeneutiek: de kunst van interpretatie en het verstaan. Hoe nu verder? wordt de centrale vraag.
Voor wie?
Door dit geheel verkrijg je een goed overzicht van wat westerse filosofie was en is en wat dit voor jou kan betekenen. Dit vormt tevens de basis voor het vervolg waarin de diverse filosofische tradities worden besproken. Dit kun je dan verder en op persoonlijke wijze uitwerken, als je deelneemt aan de Wijsgerige Jaargang en de Wijsgerige Verdiepingsdagen. In een jaar lang filosofie en zelf filosoferen wordt het idee van de wereldfilosofie en de relatie met de persoonlijke ontwikkeling verder uitgewerkt.
Reacties van vorige deelnemers aan het onderdeel Westerse filosofie:
"Ik vond de cursus bijzonder boeiend, elke les weer en ik heb met name ook van de humor genoten. Al in de eerste week zag ik meer verbanden dan ik voor mogelijk had gehouden. Fijn ook dat we vragen konden stellen, dat er gebruik is gemaakt van power point en dat de uitleg steeds helder was. De link tussen de huidige maatschappij / eigen ervaring en de oude filosofen is voor mij helder geworden, hier haal ik levenswijsheid uit. Ik ga de hele jaargang doen"
"Dit zet je op scherp.”
"Een verrijking voor de geest."
"Een vuur is ontstoken"
“Verrassende linken tussen oude wijsheid en de actualiteit.”
Benieuwd naar meer reacties van Jaargangers? Die vind je HIER
Aanbevolen literatuur: 'Störig'.
Als algemene introductie in 'de geschiedenis van de filosofie' beveel ik nog steeds Störig aan. Geschikt als inleiding en naslagwerk gedurende de gehele Wijsgerige Jaargang. Niet in de laatste plaats omdat hij begint met een overzicht van "de wijsheid van het Oosten" en daarmee ook een (heel beknopte) inleiding geeft in de Indiase en Chinese filosofie. In de Jaargang voegen we daar dan ook nog eens de Islamitische, Afrikaanse en specifiek Boeddhistische filosofie aan toe. Maar wanneer het gaat om een eerste indruk van (de westerse geschiedenis van de) filosofie: Störig, Hans Joachim: Geschiedenis van de filosofie. 2 Aula Pockets. Vanaf de 22e (! geheel bijgewerkte) druk. Ook 2 delen in één uitgave, maar dat wordt dan wel een wat onhandelbare dikke pil ...
Voor meer literatuursuggesties, zie HIER
De opgegeven literatuur is nooit verplicht, wel aanbevelingswaardig. Je krijgt genoeg denkstof mee vanuit de lesoverzichten en de bijgeleverde teksten.
Vragen?
Mail naar wijsgerigleven@mail.com of app/bel met Peter (06-16298552)
Waar en wanneer?
ONLINEop dinsdagavonden, elke week vanaf 20 september, 20.00 - 22.00u
LIVEin Den Haag, elke donderdagmiddag vanaf 22 september, 14.00 - 16.00u
Opgeven kun je je weer voor de Jaargang 2024-25
