ARCHE 1
Begin in de filosofie, beginnen met filosoferen
De Wijsgerige Jaargang start met het onderdeel 'westerse filosofie'. Deelnemers beginnen met filosofie en met filosoferen. Wat is dat? We gaan geen definities geven, maar kijken wat plaatsvond in de tijd dat 'filosofie' ontstond. Wat deden de eerste filosofen, opdat zij die naam kregen? Ze gingen op zoek naar een arche, een principe van waaruit de veelheid te verklaren is. Thales zag dit in water, Heraclitus in vuur en Pythagoras in een harmonie. We bespreken deze en andere filosofen (de pre-socraten). De volgende stap is te bezien wat jouw arche kan zijn: een beginpunt om te gaan filosoferen, maar ook een structurerend aandachtspunt voor het vervolg (een jaar lang filosoferen). We doen dit middels 'de wijsgerige beginnersoefening'. De keer daarop werken we dit uit met behulp van Socrates en Plato.
Archè betekent: beginpunt ofwel aANZet en is een oud Grieks woord dat door de eerste filosofen wordt gebruikt om aan te geven waar het volgens hen om draait in de wereld. Het duidt op de bron van al wat leeft en beweegt en is tevens datgene waarnaar alles terugkeert. Met het zoeken naar de archè begint volgens Aristoteles de filosofie. In analogie daarmee en in overeenstemming met het idee dat de geschiedenis van de filosofie een spiegel vormt voor elk hedendaags denken, begint ons eigen filosoferen met het overdenken van wat voor ons belang heeft en wat waardevol is. Zo ontdekken deelnemers hun eigen ARCHÈ. Dit fungeert binnen de Jaargang als een wijsgerig kompas op onze reis door de wereldfilosofie. De oudste filosofen (in het oude Griekenland, India en China, in west, oost en zuid) deden dit door hun denken en daarmee hun wereld te structureren: om zo orde aan te brengen in de primaire chaos. Dit deden zij met eenzelfde techniek, met nogal uiteenlopende resultaten. Deze basispraktijk van de filosofie en al het filosoferen heb ik omgezet in een praktische oefening die elke denker en organisatie de mogelijkheid geeft te komen tot zijn of haar eigen archè als structurerend principe: een leidraad die verbindt met Bron en Doel en vorm kan geven aan de relatie tussen Zelf en Wereld. Nog voor we de wereldfilosofie gaan onderzoeken om zo ons eigen denken te toetsen en te relativeren aan de hand van eeuwenoude denktradities, bezien wij wat de oudste denkers deden opdat zij tot op de dag van vandaag filosofen worden genoemd. Zo kunnen ook wij zelf leren filosoferen. We beoefenen deze archè- dan wel aANZet-techniek tijdens de gehele Wijsgerige Jaargang, maar ik geef een introductie op de eerste Wijsgerige Verdiepingsdag. Voor een ieder die wil deelnemen aan de Wijsgerige Jaargang, daarover nadenkt, of gewoon wil weten waar het nou om draait in de filosofie en bereid is zich zelf daarin mee te denken kan dit een aanzet geven tot een nieuw begin.
ARCHE© petervanhooft
De arche-techniek en de arche als beginpunt van de filosofie en het eigen filosoferen is ontwikkeld door Peter van Hoooft als aANZet tot een Wijsgerig leven. Dit is een voorbeeld van de spiegeling van 'de geschiedenis van de filosofie' in 'de eigen persoonlijke ontwikkeling'.
In 'Hoog Spel', het boek met filosofische oefeningen, onder redactie van Jos Kessels, Jan Ewout Ruiter en Luuk Stegman heb ik de arche-oefening als bijdrage aangeleverd als de wijsgerige beginnersoefening.
Zie hiertoe ARCHÈ 3
