Wat kun je lezen als inleiding?

Welke boeken zijn goed om te lezen tijdens de Jaargang, of een cursus als 'Westerse filosofie'?

Vragen die nogal eens gesteld worden. Hier vind je verschillende aanbevelingen en mogelijkheden vermeld. In de volgorde van de onderdelen van de Wijsgerige Jaargang: westerse, Islamitische, Indiase, boeddhistische, Chinese en Afrikaanse filosofie. Op het einde volgen (binnenkort) wat aanbevelingen aangaande wereld-filosofie als 'geheel'.

Inleidingen filosofie, 'Westerse' filosofie en Wereldfilosofie

Tot voor kort stond 'filosofie' gelijk aan wat we 'westerse filosofie' noemden. Langzaam aan dringt het inzicht door dat dit een nogal eurocentrische (provinciaalse) benadering is. Daarom spreek ik liever van Wereldfilosofie. Daarbinnen bevinden zich 4 Grote Wijsgerige Tradities. Waarom zij de enige 4 Grote Tradities vormen komt tijdens de Wijsgerige Jaargang uitgebreid aan de orde.

Er zijn vele inleidingen in de filosofie en ze zijn over het algemeen niet slecht. Het verschil wordt veelal bepaald door de mate waarin een boek inleidend blijft, dan wel de diepte ingaat en de keuzes die daarbij worden gemaakt (veelal volgens de voorkeuren van de schrijver natuurlijk).

Er is natuurlijk ook heel veel te vinden op internet, vaak in het Engels, maar ook in het Nederlands. Wikipedia geeft vaak een goed uitgangspunt. Zie verder ook de aanbevelingen op LINKEN NAAR ...

OM TE BEGINNEN

Om te beginnen een paar boeken die een ruimere benadering hebben van filosofie en als inleiding tot, dan wel leesboek of naslagwerk  kunnen dienen. Daarna geef ik een paar inleidende beginners boeken per Wijsgerige Traditie weer. Enkele daarvan worden gebruikt voor de losse cursussen en zijn nooit verplicht, wel aan te raden als je aan zo'n cursus deel neemt. Wordt doorlopend en steeds verder uitgebreid.

Aanbevolen literatuur Wereldfilosofie en de Wijsgerige Jaargang

'Störig'. 

Als algemene introductie in 'de geschiedenis van de filosofie' beveel ik nog steeds Störig aan. Geschikt als inleiding en naslagwerk gedurende de hele Wijsgerige Jaargang. Niet in de laatste plaats omdat hij begint met een overzicht van "de wijsheid van het Oosten" en daarmee ook een (heel beknopte) inleiding geeft in de Indiase en Chinese filosofie. Wanneer het er om gaat om een idee te krijgen van wat (de geschiedenis van de) filosofie inhoudt, zou ik gaan voor de heldere verwoording van Störig,

Hans Joachim: Geschiedenis van de filosofie. 2 Aula Pockets. Vanaf de 22e (! geheel bijgewerkte) druk. Ook 2 delen in één uitgave, maar dat wordt dan wel een wat onhandelbare dikke pil ... Verkrijgbaar als E-book en 2e hands voor een zacht prijsje. Zie b.v Boekwinkeltjes.nl

De Verbeelding van het Denken. Geïllustreerde Geschiedenis Van De Westerse & Oosterse Filosofie. J. Bor / E. Petersma.

In 1995 verscheen een  geschiedenis van de filosofie in A4 formaat, van de antieken tot Rorty, met veel afbeeldingen. Geschikt als naslagwerk en voor op de salontafel. Met aandacht voor 'de oosterse filosofie' en wat cultuurhistorische context. Zoals een recensie weergeeft: "Het is moeilijk voor te stellen hoe de filosofiegeschiedenis voor een breed publiek nog attractiever gemaakt kan worden." (Dat gebeurt overigens wel in de Wijsgerige Jaargang!) Het boek is tegenwoordig goed verkrijgbaar op de 2e handsmarkt. Bij voorbeeld via boekwinkeltjes voor een redelijk prijsje. Let op het verschil tussen hard-cover en paperback! Daarna is een bijgewerkte versie verschenen, maar die is erg duur. Wel mooi en deze kan, gedurende de gehele Wijsgerige Jaargang (een jaar lang filosofie en filosoferen), als naslagwerk worden gebruikt. Dit is dan de zevende geheel herziene druk van 2014 'De verbeelding van het denken. Geschiedenis van de westerse & oosterse filosofie, door Jan Bor en Errit Petersma, met een leuk voorwoord van Connie Palmen. Maar dan weer zonder de verbeeldende plaatjes, helaas.

LET OP! Wil je de Wijsgerige Jaargang volgen? Dan zijn deze twee bovengenoemde lees- en naslagwerken heel geschikt, omdat ze de historische opzet van de Wijsgerige Jaargang 1.0 volgen. Minder geschikt zijn thematische inleidingen tot de filosofie. Wijsgerige thema's als metafysica, religie vs. filosofie, het verschil tussen waarheid en illusie, zelf en wereld, ze komen aan bod, maar 'op z'n tijd'. (Bijv. tijdens de Wijsgerige Jaargang 2.0. Het vervolg op de Wijsgerige Basisopleiding.)

Maar als je wilt weten wat filosofie nu eigenlijk betekent en daar eens over wilt nadenken, dan is een heel korte (en heel leuke, goede) thematische inleiding die van Thomas Nagel: wat betekent het allemaal? 

En dan, meer specifiek aangaande:

Westerse filosofie: 

Er zijn natuurlijk, zoals gezegd, heel veel inleidingen. Van zeer uitgebreid tot lachwekkend kort. Een heel mooie, onderhoudende en geestige blijft die van Bertrand Rusell: A History of Western Philosophy, (vertaald in het Nederlands als Geschiedenis van de Westerse Filosofie) waarbij meteen opgemerkt dient te worden dat Russell's analytische voorkeuren de Duitse denkers in een wat geringschattend kader plaatst. (Ook binnen het gebied van de Westerse filosofie zijn er over- en onderbelichte trajecten. Maar zijn humor maakt veel goed!)

Islamitische filosofie:

Leezenberg, Michiel (2001) Islamitische filosofie, een geschiedenis ISBN 90-5460-046-2 Liefst tweede (met India een uitgebreidere) editie. ISBN 978-90-5460-1487. Mooi boek dat helder overzicht biedt. Dit gebruiken we als werkboek en naslagwerk voor de cursus Islamitische filosofie. 

In het Engels zijn er heel goede inleidingen en heel wat diepgravender literatuur aangaande de Islamitische filosofie, Zie daartoe verder de literatuur voor wijsgerige onderzoekers 

Indiase filosofie:

Opvallend genoeg zijn er, volgens mij, geen recente goede Nederlandse inleidingen in de hindoeïstische filosofie. Dat heeft ongetwijfeld te maken met het complexe karakter van deze filosofie die zich het best in encyclopedische vorm laat weergeven. Daaraan is geen gebrek in het Engels. Zie hiertoe de literatuur voor wijsgerige onderzoekers. Een meer algemene, zeer leesbare en overzichtelijke inleiding tot 'het hindoeïsme' (opgevat als een culturele eenheid), is: K.M. Sen: 'Hindoeïsme. De oudste godsdienst ter wereld'. Waarbij meteen een kritische kanttekening gemaakt kan worden: hindoeïsme is veel meer dan alleen maar een 'godsdienst'. Alles behalve recent, maar wel goed verkrijgbaar op de 2e handsmarkt en nog steeds geschikt in als inleiding in wat Indiase denkers zelf 'de sanatana dharma' noemen: de eeuwige leer en dan maakt dat al dan niet zo up-to-date-zijn ook niet veel uit natuurlijk.

Boeddhisme en boeddhistische filosofie: 

Een goede inleiding is die van Schumann: Boeddhisme, scholen en systemen. (Anno 2019 niet meer leverbaar, wel goed 2e hands verkrijgbaar.) In dit boek wordt het religieus-filosofische systeem van het boeddhisme en het boeddhistische pad van bevrijding op een heldere en overzichtelijke manier gepresenteerd. Het gaat Schumann daarbij vooral om het vroege (Theravada) boeddhisme. De latere vormen worden wat kort aangeduid. Maar het geeft een basis van waaruit we (in de Wijsgerige Jaargang) verder kunnen gaan. Dan gaan we het o.a. ook hebben over het Chinese, Tibetaanse en Japanse boeddhisme. 

Een andere, eveneens goede (mooie, rijk geïllustreerde, zeer betaalbare) Nederlandstalige introductie is die van Kevin Trainor, uitgegeven door Librero: Boeddhisme.

Chinese filosofie:

Voor de Chinese filosofie en levenskunst gebruik ik de laatste jaren Puett's 'de Weg' als vertrekpunt. 'De Weg, wat Chinese filosofen ons over het goede leven leren. Immens populair (en populariserend), maar zeker als kennismaking interessant. Met een sterke focus op de de rol die nieuwe patronen ('rituelen') kunnen spelen in ons leven. 

Daarnaast en daarenboven wil ik, bij een wat diepgravender belangstelling, het werk aanbevelen van Karel van der Leeuw (ook één van de grondleggers van de Kinderfilosofie en het Socratisch Gesprek in Nederland) Het Chinese denken. Geschiedenis van de Chinese filosofie in hoofdlijnen. Voor de diverse werken die ter sprake komen zie de literatuur voor wijsgerige onderzoekers.

Afrikaanse filosofie:

Er is niet veel te vinden binnen het Nederlandse taalgebied. Zelfs de autoriteit Heinz Kimmerle heeft geen algemeen inleidend werk geschreven. Wat in de buurt komt is een essay: De filosofie van Afrika. In 'Filosofie zonder grenzen' onder redactie van Libbrecht Hfst 9. 

Recent verschenen is: Sophie Oluwole, Socrates en Òrúnmìlà: Wat we van Afrikaanse filosofie kunnen leren.Ten Have, 2017. Dit boek Bestaat uit 2 delen. Deel 1: Socrates en Òrúnmìlà en Deel 2: Afrikaanse filosofie. Dat laatste geeft dan ook een korte inleiding. 

Een heel goede inleiding in het Engels vond ik An Introduction to African Philosophy van Samuel Imbo. Zie verder ook 'literatuurvoor wijsgerige onderzoekers'.

Wereldfilosofie:

Dit is een relatief nieuw (en per definitie uitgebreid) gebied. Het inzicht dat we het onderzoek naar filosofie en wijsbegeerte niet moeten beperken tot wat we nu westerse filosofie noemen begint te dagen. En daarom enige:

Leessuggesties voor de wereldfiloosofie

Het beste boek op dit moment: The Oxford Handbook of World Philosophy. Edited by William Edelglass and Jay L. Garfield

Het leukste boek op dit moment: Julian Baggini. Hoe de wereld denkt. Een mondiale geschiedenis van de filosofie. (Ook als e-book te verkrijgen, evt 2ehands en in het Engels een stuk goedkoper.

Nog steeds het mooiste boek:  De verbeelding van het denken. Geïllustreerde geschiedenis van de westerse en oosterse filosofie. (Goed tweedehands te krijgen.) 

Verder? Zie HIER