Boeddhisme als Wijsbegeerte in 12 lessen. De groei van de Boeddha-boom
(De wijsgerige Jaargang 2015-16)
ik geef hier de opbouw weer, omdat dit de meest uitgebreide vorm was die ik aan een cursus boeddhsime mocht geven. Dit overzicht geeft dan een idee van de enorme diversiteit van wat we 'het boeddhisme' noemen. Zelf spreek ik liever van de Boeddha-dhamma, d.w.z. de Leer van de Boeddha (en zijn denkgenoten).
Het Boeddhisme is een levensleer met een enorme filosofische diepgang. Het is in staat levens te transformeren en heeft een reikwijdte die interpretaties doet variëren van atheïstisch en skeptisch tot diep-religieus en gelovig.
Van zeer down-to-earth en praktisch tot buitengewoon geheimzinnig en esoterisch, van wetenschappelijk tot magisch: binnen het boeddhisme lijkt alles mogelijk. Maar tegelijkertijd kent het een aantal uitgangspunten die door alle richtingen worden geaccepteerd en onderzocht. Het boeddhisme in al zijn facetten vormt een in wezen eenvoudige leidraad in een complexe wereld. Tijdens de cursus is er aandacht voor mindfulness, maar specifiek ook voor de oudste vormen van meditatie, waarmee we zullen oefenen. We nemen er dan ook de tijd voor: drie maanden lang richten we ons op de geschiedenis en filosofie van 'het boeddhisme'. Dit gebeurt onder leiding van Peter van Hooft, socratisch boeddholoog en vormgever van de Wijsgerige Jaargang. In de Jaargang wordt filosofie opgevat als een persoonlijke ontdekkingstocht, die we gezamenlijk ondernemen aan de hand van de eigen ervaring en de geschiedenis van de filosofie. Ook bij het boeddhisme als wijsbegeerte beginnen we bij de oorsprong en zoeken, vanuit de oudste teksten en de eigen ervaring, naar de bron.
De opbouw is als volgt:
1: De Boeddha-boom: een overzicht van 2500 jaar ‘boeddhisme’. We nemen plaats onder de boeddha-boom en bezien dit model (ontworpen door de docent) dat een goed overzicht geeft van de historische ontwikkelingen van het boeddhisme. We overzien het geheel en onderscheiden wortels, stam en de vele, verschillende vertakkingen van wat we nu 'boeddhisme' noemen.
2: Boeddha, Dharma en Sangha. De drie Juwelen van het boeddhisme: de leraar, de leer en de leergemeenschap. Tevens een introductie t.a.v. de Indiase achtergronden van 'het boeddhisme'.We gaan in op de historische boeddha: zijn levensomstandigheden, het bereiken van de verlichting, het eerste onderricht, zijn leven als leraar en zijn sterven.
3: Het leven van de Boeddha in woord en beeld. Met veel voorbeelden uit de boeddhistische kunst en de symboliek, verbonden met zijn levensfasen en zijn handbewegingen (mudras).
4: Hinayana: het individuele Pad. De vroege ontwikkelingen van het boeddhisme, de diverse scholen, de leerstellingen en vooral ook over de filosofie en de psychologie van het vroege boeddhisme: over de 4 waarheden, het Pad, dharmas en skandhas.
5: Het Pad als levens- en gespreksmodel. Hier bespreken we niet alleen het Pad, maar we begaan het ook zelf en bezien hoe we dit in ons dagelijks leven kunnen toepassen.
6: Mahayana: het kosmische Pad. We maken kennis met de latere ontwikkelingen binnen de boeddhistische leer (vanaf het begin van de jaartelling) en we bezien de enorme veranderingen die daar mee samen gaan: over Transcendente Wijsheid, Nagarjuna, Madhyamaka en Yogacara en wat dat te betekenen heeft voor ons.
7: Het Hartsutra. De kern-loze kern van het mahayana-boeddhisme, de centrale tekst binnen vele Zentradities. Wat betekent het? En hoe klinkt het? Wat doet het?
8: Tantra-yana: het universele Pad. De laatste fase binnen het Indiase boeddhisme, met speciale aandacht voor symbolen, rituelen, mantras, mandalas en de 5 boeddhafamilies.
9: Tibetaans boeddhisme. Over de vormen die het boeddhisme aanneemt in Tibet: Nyingma, kagyu, sakyapa, gelug, over het Tibetaanse Dodenboek en over de dalai-lama natuurlijk.
10: Chinees-Japans boeddhisme. We bespreken Zen, zazen, Soto en Rinzai, met veel aandacht voor de invloed van zen op de kunst
11: Navayana boeddhisme. Nieuwe ontwikkelingen van deze oude leer in Amerika en Europa en over het boeddhisme van alledag.
12: Boeddhisme Hier en Nu: Inzichten, overzicht en terugblik. Oogsten onder de bodhiboom.
Dit boom-model heb ik ontworpen en gebruik ik om de organische groei van de boeddha-dharma weer te geven
